Medikal El Aleti – Validasyon Analiz Süreci

Medikal el aletleri için validasyon, yalnızca mekanik dayanımı değil; biyolojik güvenlik,sterilite, temizlenebilirlik ve kalıntı risklerini de kapsar.

Aşağıdaki analizler özellikle şu ürünlerde uygulanır:

• Cerrahi makas / klempler
• Ortopedik el aletleri (rasplar, çekiçler, zımba el aletleri)
• Dental el aletleri
• Endoskopik yardımcı aletler

Temizlenebilirlik & Kalıntı Testi Analiz Süreci

(Residual Soil Test, Protein - Hemoglobin - Carbohydrate - ATP - TOC)

Bu testler ISO 15883 ve AAMI TIR30 gerekliliklerine göre yapılır.

Amaç:

Alet üzerindeki organik/inorganik kirlerin temizleme sonrası ne kadar kaldığını belirlemek.

Test Adımları:

1. Kir yükleme (Soiling)

Alete klinik kullanımı simüle eden kir uygulanır:

• Kan
• Doku proteini
• Yağ-bazlı kir
• Simüle edilmiş cerrahi kir solüsyonu

Bu aşama testin en kritik doğruluk kısmıdır.

2. Temizleme döngüsünün uygulanması

• Manuel temizlik
• Ultrasonik temizleme
• Otomatik yıkayıcı-dezenfektör (WD)

Temizleme protokolü ISO 17664'e göre tanımlı olmalıdır.

3. Kalıntı ölçümü

Kullanılan başlıca analiz yöntemleri:

Test Türü	Ne Ölçer?	Yöntem
Protein kalıntısı	Organik kirin ana göstergesi	OPA / BCA yöntemi
Hemoglobin	Kan kalıntısı	Benzidin / Hemocue
Carbohydrate	Polisakkarit	Phenol-sulfuric
TOC (Total Organic Carbon)	Organik yük miktarı	Yanma / ıslak oksidasyon
ATP Testi	Canlı-hücre/doku izleri	Luminometre

Analiz & Kabul Kriterleri

Tipik kabul limitleri (AAMI, ISO referanslı):

• Protein: ≤ 6.4 µg/alet
• Hemoglobin: ≤ 2 µg/alet
• TOC: ≤ 12 µg/alet
• ATP: Klinik seviye altında olmalı (cihaz bağımlıdır)

5. İstatistiksel değerlendirme

• Ortalama, SD, %RSD
• Limit üstü sonuçlarda root cause analizi
• Temizlik protokolü yeterlilik analizi

6. Sonuç raporu

PASS/FAIL kararı → Temizlenebilirlik validasyonunun tamamlanması.

Sterilite Validasyon Testi (ISO 11737-1 / ISO 11737-2)

Sterilite analiz süreci şu iki ana testten oluşur:

A. Biyolojik yük testi (Bioburden) - ISO 11737-1

Alet sterilize edilmeden önce üzerinde bulunan canlı mikroorganizma seviyesininölçülmesi.

Analiz Süreci

1. Alet yüzeyi uygun ekstraksiyon yöntemi ile flora çıkartılır.
2. Çözelti kültüre alınarak CFU (colony forming unit) sayılır.
3. Sonuçlar istatistiksel olarak değerlendirilir.

Kabul Kriteri

Biyolojik yük tanımlı sterilizasyon döngüsünün öldürme gücüne göre yeterince düşük olmalıdır.

B. Sterilizasyon Validasyonu (SAL belirleme) - ISO 11737-2

Amaç:

Sterilizasyon yönteminin (buhar, EO, gama, plazma) 10⁻⁶ Sterility Assurance Level(SAL) sağladığını kanıtlamak.

Analiz Adımları

• En zor sterilize edilen yüzeyler belirlenir
• Minimum letal doz çalışmalar yapılır
• BI - biyolojik indikatör doğrulaması yapılır
• Fractional Cycle testleri uygulanır
• Tam döngü testleri yapılır

Sonuç Analizi

• BI sayım sonuçları
• SAL hesaplaması
• En kötü vaka (worst-case) değerlendirme
• Validasyonun kabul edilmesi veya iyileştirilmesi

Piroliz / Kimyasal Kalıntılar & Süreç Kalıntıları

(EO kalıntıları, deterjan kalıntıları, malzeme kaplama kalıntıları)

EO Sterilizasyonu yapılıyorsa:

ISO 10993-7 gereği:

• EO kalıntısı
• ECH (Ethylene Chlorohydrin)
• EtO türevleri

GC-MS ile ölçülür.

Deterjan / kimyasal kalıntıları:

• HPLC
• UV-Vis spektrofotometri
• İletkenlik / pH ölçümü

Kabul limitleri üretici + regülasyon tarafından belirlenir.

Biyolojik Uyumluluk (ISO 10993 Serisi)

Sterilizasyon ve temizlik sonrası ürünün vücuda güvenliği analiz edilir:

Tipik analizler:

• Sitotoksisite (ISO 10993-5)
• Sensitizasyon (ISO 10993-10)
• İrritasyon (ISO 10993-23)

Bu testler steril ürün için zorunludur.

Mekanik / Fonksiyonel Testler (Ek Validasyon)

Sterilitenin yanında ürünün fonksiyonel olarak güvenli olması da analiz edilir:

• Korozyon testi
• Tork dayanımı
• Döngüsel yorulma testi
• Kesme performansı
• Mandal/menteşe dayanımı
• Otoklav dayanım testi (çoklu sterilizasyon döngüsü)

Bunlar ISO 17664 gereği "yeniden işleme uygunluk" için şarttır.

Risk Analizi & Uygunluk Değerlendirmesi

Tüm test sonuçları FMEA ve risk yönetimi (ISO 14971) içinde değerlendirilir:

Sorulan sorular:

• Temizleme sonrası kalıntılar risk oluşturuyor mu?
• Sterilite garanti seviyesi yeterli mi?
• Kullanım riskleri düşürülmüş mü?
• Ürün hasta ve kullanıcı açısından güvenli mi?

Son Validasyon Raporu

Rapor genellikle şu başlıklarla oluşur:

1. Ürün tanımı & kullanım amacı
2. Test gereklilikleri (standart referansları)
3. Kalıntı test sonuçları
4. Sterilite validasyonu
5. Kimyasal kalıntı analizleri
6. Biyolojik uyumluluk
7. Mekanik/fonksiyonel testler
8. Risk değerlendirmesi - ISO 14971 uyumu
9. PASS/FAIL sonuçları
10. Regülasyon uyum kararı (MDR/FDA)

1. EKSTRAKSİYON (EXTRACTION) TESTLERİ

(Polar / apolar çözücü kullanılarak yüzeyden kalıntıların çıkarılması)

ISO 10993-18, ISO 10993-12, AAMI ST98, USP <1663>/<1664> referans alınır.

Amaç:

El aletinin yüzeyinde bulunabilecek organik/inorganik kalıntıları çıkartıp analiz etmektir.

Neden polar-apolar çözücüler kullanılır?

• Polar çözücüler (su, metanol, etanol): hidrofilik kalıntıları çözer.
• Apolar çözücüler (hexane, heptane, toluene): yağ, gres, yağlayıcı, silikon vehidrofobik kalıntıları çözer.

Kullanılan analiz teknikleri:

• TOC (Total Organic Carbon) → organik yük miktarı
• GC-MS → uçucu ve yarı uçucu organik bileşikler
• LC-MS → küçük molekül kalıntıları
• FTIR → yüzey kimyasal yapısı
• ICP-MS → metal iyonları

Bu analizler özellikle temizlik validasyonu ve sterilizasyon sonrası kalıntı analizi için yapılır.

2. Temizlenebilirlik / Kalıntı Testleri

(Residue / soil removal tests)

ISO 15883, AAMI TIR30, AAMI ST98

Amaç:

Yıkama-dezinfeksiyon süreci sonrası alet üzerinde kalan protein, yağ, deterjan gibi kirlerin doğrulanması.

Polar çözücü ile analiz edilenler:

• Protein kalıntısı (OPA, BCA yöntemleri)
• Karbonhidrat kalıntısı
• Hemoglobin

Apolar çözücü ile analiz edilenler:

• Yağ bazlı kirler
• Silikon yağları
• Gres-lubrikant kalıntıları
• Endoskop kanalındaki hidrofobik kirler

3. Kimyasal Kalıntı (Deterjan-Lubrikant) Analizleri

Bu testler temizlik sırasında kullanılan kimyasalların (enzimatik deterjan, WD kimyasalları, bakım yağları) alet üzerinde kalıp kalmadığını inceler.

Polar çözücü ile analizler:

• Enzimatik deterjan kalıntıları
• pH artıkları
• İyonik bileşikler

Apolar çözücü ile analizler:

• Silikon yağları (GC-MS ile)
• Hidrofobik koruyucu kaplamalar
• Organik solventte çözünen deterjan bileşenleri
• Polietilen glikol (bazı durumlarda LC-MS)

Bu testler özellikle AAMI ST98 temizlik validasyonunun kritik bölümüdür.

4. Biyouyumluluk için Ekstraksiyon Medyası (ISO 10993 Serisi)

ISO 10993-12 gereği biyouyumluluk testleri için medikal el aletleri farklı polariteye sahip çözücülerle ekstrakte edilir.

Kullanılan tipik çözücüler:

Polarite	Çözücü	Amaç
Polar	Su, PBS, %10 etanol	Hidrofilik ekstraktlar
Orta polar	%50 etanol, izopropanol	Yarı polar maddeleri çözme
Apolar	Yağ (miglyol), hexane	Yağda çözünen bileşenlerin ekstraksiyonu

Analiz edilenler:

• Sitotoksisite (ISO 10993-5)
• İrritasyon / Sensitizasyon (ISO 10993-10/23)
• Kimyasal bileşen tanımlama (ISO 10993-18)

Bu testler alet yüzeyinden potansiyel toksik madde geçişini belirler.

5. Yüzey Kapleme / Pasivasyon Kontrolü

(AISI 420, 440, 304 sınıfı cerrahi çeliklerde)

Polar-apolar çözücüler kimyasal film kalıntılarını tespit etmek için kullanılır:

• Pasivasyon sonrası kalan yağ ve gres kalıntısı → apolar çözücü ile ekstraksiyon
• Asidik yıkama sonrası metal iyonu → polar çözücü + ICP-MS

Bu, özellikle cerrahi paslanmaz çelik el aletlerinde yaygındır.

6. Eo Sterilizasyon Kalıntı Analizi (ISO 10993-7)

Apolar çözücüler EO (ethylene oxide) ve yan ürünlerinin ölçümünde kullanılabilir.

Kullanılan teknikler:

• GC-MS veya Headspace-GC
• Apolar çözücü ekstraksiyonu ile EO, ECH, DEG kalıntıları çözülür

Bu analiz EO sterilizasyonu yapılan medikal aletlerde mecburidir.

7. Malzeme Uyum Testleri (Solvent Stress Test)

Özellikle polimer saplı/elastomerli medikal el aletlerinde yapılır.

Amaç:

• Solventlerin (alkol, kloroform, heptan) malzemede çatlama, şişme, bozulma yapıpyapmadığını görmek.

Polar çözücüler → polimer şişmesi/çözünmesi

Apolar çözücüler → yüzey yağlarının çözünmesi, mekanik zayıflama

Test sonrası ölçülenler:

• Ağırlık değişimi
• Yüzey morfolojisi (SEM)
• Mekanik dayanım kaybı